Al drie eeuwen fraudebestrijding:
Een artikel in de Volkskrant schrijft over innovatie en groei van Koninklijke Joh. Enschedé. Focus op veiligheidsdrukwerk en -technologie, van stempels en certificaten, interactieve Eventnotes tot temperatuurgevoelige en anti-vervalsingssensoren.
Artikel van De Volkskrant (Peter de Waard, 11 October 2020)
HAARLEM. Het is de dag dat De Nederlandsche Bank het goud overbrengt van Amsterdam naar de voormalige kluizen van Koninklijke Joh. Enschedé in Haarlem aan de Palletweg, net achter Ikea. Meer dan tien miljard euro aan goudstaven zal daar tijdelijk worden opgeslagen, omdat het kantoor van De Nederlandsche Bank in Amsterdam wordt gerenoveerd. Gelmer Leibbrandt, CEO van Koninklijke Joh. Enschedé mag er niets over zeggen. “Ik weet het officieel niet,” lacht hij. Hij wordt er niet nerveus van. “Ja, ik ken de film Goldfinger. En ik heb ook Ocean’s Eleven gezien. Maar vroeger lag hier soms voor 20 miljard euro aan bankbiljetten opgeslagen.”
De kluis was al een tijdje leeg. Joh. Enschedé is drie jaar geleden gestopt met het drukken van bankbiljetten. De Nederlandse eurobiljetten worden nu gedrukt in Frankrijk en Duitsland. Er staat nog steeds een 40 jaar oude diepdrukpers voor bankbiljetten op de fabrieksvloer die knapperig bankpapier kan maken. De machine is onlangs volledig gereviseerd en werkt volgens Leibbrandt nog steeds uitstekend en wordt veel gebruikt voor het drukken van unieke producten: “Je kunt zo’n machine niet op de vrije markt verkopen, alleen aan een andere erkende bankbiljettendrukkerij.” Vroeger werkten er zo’n 1000 mensen in het complex. Nu zijn het er 60. “Maar we doen nog steeds waar we goed in zijn: “Namakers twee stappen voor blijven.”
Het bedrijf drukt nog steeds 2,5 miljard postzegels per jaar. Naast de kerst- en kinderpostzegels geeft Nederland ook enkele tientallen series postzegels per jaar uit in oplages van 20 tot 100 duizend stuks. “We drukken postzegels voor ongeveer 50 landen wereldwijd. Soms zijn het relatief eenvoudige postzegels met afbeeldingen van staatshoofden. Maar die van Japan, Korea en Hong Kong zijn echte kunstwerkjes. Ze zijn ontworpen door fantastische kunstenaars.” Op dit moment liggen op de persen postzegels voor Noorwegen en Zwitserland met afbeeldingen van dieren die aan het einde van de productielijn in kleine boekjes of rolletjes uitrollen.
Net als bij bankbiljetten is vervalsing bij postzegels aan de orde van de dag. “In China zijn er hele fabrieken die dat doen,” zegt Leibbrandt. “Bij de verkoop zal een callcenter worden opgezet dat bedrijven in het Westen zal bellen met het aanbod dat ze partijen postzegels verkregen uit een faillissement kunnen kopen met 20 procent korting. Dat lijkt lucratief. Maar in werkelijkheid zijn het postzegels die niet echt zijn. Het lukt bijna nooit om de criminelen te pakken, omdat het callcenter al gesloten is.”
Op zich is de postzegelmarkt geen groeimarkt, omdat er minder post wordt verstuurd en de populatie postzegelverzamelaars vergrijst. Maar door corona is er een opleving, vooral omdat er weer meer kaarten en brieven worden gestuurd.
Leibbrandt werkte eerder voor Organon en de Sanquin bloedbank. Voor Koninklijke Joh. Enschedé kreeg hij de taak om de drukkerij in het digitale tijdperk te leiden, voortbouwend op waar Joh. Enschedé is al meer dan driehonderd jaar specialist in het aanbrengen van beveiligings- en echtheidskenmerken op producten. Gedurende 200 jaar heeft Joh. Enschedé had daarom voor De Nederlandsche Bank het monopolie op het drukken van bankbiljetten. De lange geschiedenis van de beveiligingsprinter is overal binnen het bedrijf zichtbaar. Foto’s van de oude briefjes en postzegels hangen aan de muur of zijn gelamineerd op de tafels.
Maar in 2002 besloot de Europese Centrale Bank dat de nieuwe orders voor eurobankbiljetten op de vrije markt moesten worden aanbesteed. Onmiddellijk verloor het bedrijf orders aan buitenlandse concurrenten (meestal nationale staatsdrukkerijen) die het goedkoper aanboden. In 2013 Joh. Enschedé verkeerde in ernstige financiële problemen, waarna de familie die het bedrijf al negen generaties lang leidde de toekomst van het bedrijf veilig stelde door het te verkopen aan private equity investeerder Nimbus in Zeist. Dat bedrijf zal het uiteindelijk weer willen verkopen.
Maar eerst moet het weer een modern winstgevend bedrijf worden. Er is veel innovatie met digitale technologie. Er worden bijvoorbeeld codes aangebracht op de nieuwe stempels die de stempels ongeldig maken in de distributiecentra, zodat ze niet meer opnieuw kunnen worden gebruikt. Een van de vormen van kleine criminaliteit waar bijna niemand gewetensproblemen mee heeft, is postzegels, waarop de afstempelinkt niet zichtbaar is, van brieven pellen en op de eigen brief plakken. Maar nu worden ze ‘betrapt’ in de distributiecentra en krijgen ze de post onbesteld terug.
Allerlei interactieve postzegels zijn nu ontwikkeld door Joh. Enschedé. Er kunnen bijvoorbeeld kleine chips op de zegels worden aangebracht om de afzender te laten weten dat een brief of pakket is aangekomen – track and trace-zegels, zodat post niet langer aangetekend hoeft te worden verstuurd. Joh. Enschedé experimenteert ook al met slimme postzegels waarop een video van de afzender met een kerstgroet of andere boodschap kan worden geplaatst die door de ontvanger met een app kan worden bekeken.
Een andere groeimarkt is die van de evenementenbiljetten: Bankbiljetten die tot leven komen met Augmented Reality voor speciale evenementen zoals popfestivals en concerten of sportwedstrijden met afbeeldingen van de artiest of sporter. “Ze kunnen uit een geldautomaat worden gehaald en vervangen de plastic munten, waarvan je er de volgende dag vaak een paar in je zak vindt. Zo’n bankbiljet is milieuvriendelijker en je kunt het bewaren als herinnering. “Tot slot, Joh. Enschedé produceert ook veiligheidskenmerken voor paspoorten, diploma’s en certificaten.
Maar Leibbrandt ziet ook een toekomst in de farmaceutische markt. “De Wereldgezondheidsorganisatie heeft berekend dat elk jaar 100.000 mensen sterven aan malaria omdat ze namaakmedicijnen tegen malaria hebben ingenomen die niet of nauwelijks werken. Ongeveer 20 procent van alle medicijnen in de wereld zijn namaak. “De medicijnmarkt is 1 biljoen euro groot, dus het is een enorm bedrag. Stel dat er binnen een paar maanden een vaccin is ontwikkeld voor Covid-19. Reken maar dat criminelen wereldwijd met nepvaccins zullen komen”, zegt hij.
Niet lang geleden heeft Joh. Enschedé de technische start-up AntTail overgenomen, die bluetooth-sensoren ontwikkelt die in de verpakking van medicijnen kunnen worden verwerkt. Het garandeert niet alleen de echtheid, maar controleert ook of de medicijnen op de juiste temperatuur worden bewaard. Ook de verpakking van de medicijnen is beveiligd.
Het is potentieel een enorme markt die Joh. Enschedé weer aan kracht wint. Hoge veiligheid is verzekerd, ook omdat er achter het kantoor en de fabrieksvloer voor 10 miljard euro aan goud ligt.
